बोड़ो भाषा में साहित्य अकादमी के पुरस्कार विजेता

Bodo Sahitya Akademi Award
First Winner of Bodo Sahitya Akademi Award

साहित्य अकादमी ने बोड़ो भाषा में सर्वप्रथम 2005 ई. में “मंगलसिं हाजवारि” को ‘जिउनि मोगथां बिसम्बि आरो आरज (कविता–संग्रह)’ के लिए साहित्य अकादमी पुरस्कार दिया था। मंगलसिं हाजवारि बोडो भाषा के विख्यात साहित्यकार हैं। बोडो भारत के पूर्वोत्तर क्षेत्र में मुख्य रूप से असम राज्य में बोडो लोगों द्वारा बोली जाने वाली एक स्वदेशी भाषा है। यह असम राज्य की आधिकारिक भाषा में से एक है और भारत की अनुसूचित भाषाओं में से एक के रूप में मान्यता प्राप्त है।

भारत की राजधानी दिल्ली में स्थापित साहित्य अकादमी द्वारा प्रतिवर्ष साहित्य के क्षेत्र में पाँच प्रकार के पुरस्कार “साहित्य अकादमी पुरस्कार, अनुवाद पुरस्कार, बाल साहित्य पुरस्कार, युवा पुरस्कार और भाषा सम्मान पुरस्कार” वितरित किए जाते हैं।

इनमें से प्रथम चार पुरस्कार साहित्य अकादमी अपने द्वारा मान्यता प्रदत्त 24 भाषाओं (अंग्रेज़ी, असमिया, उर्दू, ओड़िया, कन्नड़, कश्मीरी, कोंकणी, गुजराती, डोगरी, तमिल, तेलुगू, नेपाली, पंजाबी, बंगाली, बोड़ो, मणिपुरी, मराठी, मलयालम, मैथिली, राजस्थानी, संथाली, सिन्धीसंस्कृत भाषा और हिन्दी भाषा) में से प्रत्येक में प्रकाशित सर्वोत्कृष्ट साहित्यिक कृति को पुरस्कार प्रदान करती है। जबकि “भाषा सम्मान” अन्य भाषाओं की रचनाओं को भी दिया जाता है। इनमें से 22 भाषाएं (अंग्रेजी और राजस्थानी को छोड़कर) भारत की संवैधानिक भाषाएं हैं।

Bodo or Bado Bhasha

वर्तमान में ‘साहित्य अकादमी पुरस्कार’ और ‘भाषा सम्मान पुरस्कार’ के अंतर्गत सम्मान स्वरूप एक लाख (1,00,000) भारतीय रुपये दिए जाते हैं। एवं अन्य पुरस्कारों में सम्मान राशि पचास हजार (50,000) रुपये है।

साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेता

बोड़ो भाषा में दिए गए साहित्य अकादमी पुरस्कारों की सूची निम्नलिखित है:-

वर्ष पुस्‍तक लेखक
2022 सानस्रिनि मदिरा (कविता-संग्रह) रश्मि चौधुरी
2021 खर’ सायाव आरो हिमालय (कविता-संग्रह) मोदाय गाहाय
2020 गोथेनाय लामायाव गोदान आगान (कहानी) (स्व.) धरणीधर औवारी
2019 आखाइ आथुमनिफ्राय (कविता) फुकन चन्द्र बसुमतारी
2018 दोंसे लामा (कहानी-संग्रह) रितुराज बसुमतारी
2017 थैसाम (उपन्यास) रीता बर’
2016 आं माबोरै दं दासों (कविता) अंजु (अंजलि नार्जारी)
2015 बायदि देंखो बायदि गाब (कविता) ब्रजेन्‍द्र कुमार ब्रह्म
2014 उदांनिफ्राय गिदिंफिन्‍नानै (कविता) उर्खाव गोरा ब्रह्म
2013 देलफिनि अन्‍थाह मोदाइ आरो गुबुन गुबुन खन्‍थाह (कविता-संग्रह) अनिल बर’
2012 बर’ खन्थाय (कविता–संग्रह) गुणेश्वर मोसाहारी
2011 अखाफोरनि दैमा (कविता–संग्रह) प्रेमानंद मोसाहारी
2010 सोदोबनि सोलेर (कविता–संग्रह) अरविन्द उजीर
2009 दाइनि? (उपन्यास) *मनोरंजन लाहारी
2008 बिरगोस्रिनि थुंग्रि (उपन्यास) बिद्यासागर नार्जारी
2007 दुमफावनि फिथा (कहानी–संग्रह) अनिल कुमार ब्रह्म
2006 सानमोखांआरि लामाजों (उपन्यास) कातिन्द्र सोरगियारि
2005 जिउनि मोगथां बिसम्बि आरो आर’ज (कविता–संग्रह) मंगलसिं हाजवारि

अनुवाद पुरस्कार विजेता

साहित्य अकादमी ने 1989 से अनुवाद के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के बोड़ो भाषा के विजेता निम्नलिखित हैं:-

वर्ष अनुवाद का शीर्षक अनुवाद मूल कृति का शीर्षक (भाषा/विधा) लेखक
2022 काबुलिवालानि बाङाली बिजि राजा देबजित बसुमतारी काबुलिवालार बंगाली बोउ, (उपन्यास), बाङ्ला सुस्मिता बंद्योपाध्याय
2021 हिरिम्बा इंदिरा बर’ हिरिम्बा (उपन्यास), असमिया जयन्ती गगै
2020 गिबि भारतनि जारिमिन : सिगांनिफ्राय ए. डि. 1300 सिम कामेश्बर ब्रह्म द पेंग्विन हिस्ट्री ऑफ़ अर्ली इंडिया : फ्रॉम द ओरिजिन्स टू ए डी 1300 (इतिहास), अंग्रेज़ी रोमिला थापर
2019 अबंलावरिनि फाव गोपीनाथ ब्रह्म दैवत्तिंटे विकृतिकळ (उपन्यास), मलयाळम् एम. मुकुंदन
2018 बिनदिनी नबीन ब्रह्म चोखेर बाली (उपन्‍यास), बांग्‍ला रबीन्‍द्रनाथ ठाकुर
2017 गाद्दार गबिन्द बसुमतारी गद्दार (हिंदी उपन्यास) कृश्‍न चंदर
2016 थेंफाखि तहसिलदारनि थामानि थुंग्रि बीरहास गिरि बसुमातारी थेंफाखि तहसिलदारर तामर तर’वाल (असमिया उपन्‍यास) मामोनि रायसम गोस्‍वामी
2015 जा‍हारनि मोन्‍थाइ धनस्रि सरगियारि अरण्‍येर अधिकार (बाङ्ला उपन्‍यास) महाश्‍वेता देवी
2014 सुरथ नार्जारी गीतांजलि (बाङ्ला कविता–संग्रह) रवींद्रनाथ ठाकुर
2013 जागरी गोविन्‍द बोड़ो जागोरी (बाङ्ला उपन्‍यास) सतीनाथ भादुड़ी
2012 नैजिसे सुंद’ सल स्वर्ण प्रभा चौनारी एकुरि एटा चुटि गल्प (बाङ्ला कहानी–संग्रह) रवीन्द्रनाथ ठाकुर
2011 भलगानिफ्राय गंगा हरिनारायण खाख्लारी वोल्गा से गंगा (हिन्दी उपन्यास) राहुल सांकृत्यायन
2010 इयारुइंगम उथ्रिसार खुंगुर बसुमतारि इयारुइंगम (असमिया उपन्यास) वीरेन्द्र कुमार भट्टाचार्य
2009 मोसौ दान गोविंद नार्जारी गोदान (हिन्दी उपन्यास) प्रेमचंद
2008 स्नि. बिफान रामायण प्रदीपराजा ब्रह्म सप्त काण्ड कृतिबासी रामायण (बाङ्ला कविता–संग्रह) कृत्तिबास
2007 आद्रा लिरनाय सानरेब अंजलि दैमारि आधा लेखा दस्ताबेज (असमिया उपन्यास) इंदिरा गोस्वामी
2006 गेदेर हाबिला रंगिना दैमारी उच्चाकांक्षा (असमिया निबंध–संग्रह) होमेन बरगोहाइँ
2005 आबैनि सल’ प्रमिला नार्जारि बुढ़ी आइर साधु (असमिया गौरवग्रंथ) लक्ष्मीनाथ बेज़बरुआ

बाल साहित्य पुरस्कार विजेता

साहित्य अकादमी ने 2010 से बाल साहित्य के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के बोड़ो भाषा के विजेता निम्नलिखित हैं:-

वर्ष पुस्‍तक लेखक
2022 लांगोनानि बखालि गथ (उपन्यास) देवबार रामसियारि
2021 दिखुरा सल’बाथा (लोक कथाएं) रत्नेश्वर नार्जारी
2020 गथ’ सा बिसाम्बि (निबंध) अजित बर’
2019 सोलोबाथा खावनासोंग दे (लोक-कथा) लख्मीनाथ ब्रह्म
2018 गथ’-ग’थायनि सल’बाथा (कहानी) सिताराम बसुमतारी
2017 बाल साहित्‍य में समग्र योगदान हेतु रेणू बर’
2015 बोखली (उपन्‍यास) तीरेन बोरो
2014 गोथासफोरनी राव (कविता-संग्रह) कौशल्‍या ब्रह्म
2013 बीरबलनि सल’ (कहानी–संग्रह) जतीन्द्रनाथ सोरगियारि
2012 आख्रांमां इसिङाव (निबंध–संग्रह) हरिचरण बर’
2011 पुराणनि साल’ फिथिखा (भाग–1, भाग–2) (कहानी–संग्रह) महेश्वर नार्जारी
2010 चित्रकूटनि फ्राय माउन्ट आबु (यात्रा–वृत्तांत) नबीन मल्ल बर’

युवा पुरस्कार विजेता

साहित्य अकादमी ने 2011 से युवा लेखकों के लिए नया पुरस्कार शुरू किया। इस पुरस्कार के बोड़ो भाषा के विजेता निम्नलिखित हैं:-

वर्ष पुस्‍तक लेखक
2022 गां फुजानाय मासे दाउ (कहानी-संग्रह) अलंबार मुसाहारि
2021 जिउ गोनां सह’ (काव्य-संग्रह) गौतम दैमारि
2020 आबै-आबौ आरो आं (कविता) निउटन के. बसुमतारी
2019 साँसरी अर्व मवंडांगथिनी मुखंङ रुजब मुशाहारी
2018 अन्नायनि गुबुन मोनसे महर (कहानी−संग्रह) पुरन’ ब्रह्म
2017 गोरबोनि आर’ज (कविता-संग्रह) बिजित गोरा रामसियारी
2016 खामफ्लनाय बुब्लि (कविता) बिजित गयारी
2015 खॉम्‍सी हार्नी अलारी (कहानी) लेबेन लाल मुशाहरी
2014 थोइनीख्रुइबो गोजासिन नोङ्नी गाबा (कविता-संग्रह) शांति बसुमतारि
2013 फेलेंनि सावगारि (उपन्यास) सानसुमै खुंग्रि बसुमतारि
2012 मिजिङाव सोमखे जोमै (उपन्यास) दिगंत लावारी
2011 जिउ साहारानि बेदुइन (कहानी–संग्रह) जयश्री बर’

भाषा सम्मान पुरस्कार विजेता

प्रथम भाषा सम्मान वर्ष 1996 में प्रदान किया गया, जिनमें श्री धरीक्षण मिश्र (भोजपुरी), श्री बंशी राम शर्मा और श्री एम. आर. ठाकुर (हिमाचली), श्री के. जतप्पा राय और श्री मंदार केशव भट्ट (तुलु) के लिए तथा श्री चंद्रकांत मुरा सिंह (काकबरोक) को अपनी-अपनी भाषाओं के विकास में योगदान के लिए सम्मानित किया गया। पूर्ण जानकारी और लिस्ट के लिए देंखें – भाषा सम्मान पुरस्कार