भुज् (भोजन करना) धातु के रूप – Bhuj Ke Dhatu Roop in Sanskrit

Bhuj Dhatu Roop in Sanskrit

भुज् धातु (भोजन करना, to eat)संस्कृत व्याकरण में भुज् धातु रूधादिगण धातु शब्द है। अतः Bhuj Dhatu के Dhatu Roop की तरह भुज् जैसे सभी रूधादिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, जैसे- रक्ष्छिद्रभिद् आदि।

भुज् धातु का गण (Conjugation): रूधादिगण (अष्टं गण – Eighth Conjugation).

भुज् का अर्थ: भुज् का अर्थ भोजन करना, to eat होता है।

भुज् के धातु रूप (Dhatu Roop of Bhuj) – परस्मैपदी

भुज् धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में भुज् धातु रूप (Bhuj Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. भुज् धातु लट् लकार (वर्तमान काल, Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भुनक्ति भुङ्क्तः भुञ्जन्ति
मध्यम पुरुष भुनक्षि भुङ्क्थः भुङ्क्थ
उत्तम पुरुष भुनज्मि भुञ्ज्वः भुञ्ज्मः

2. भुज् धातु लिट् लकार (Past perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष बुभोज बुभुजतुः बुभुजुः
मध्यम पुरुष बुभोजिथ बुभुजथुः बुभुज
उत्तम पुरुष बुभोज बुभुजिव बुभुजिम

3. भुज् धातु लुट् लकार (First Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भोक्ता भोक्तारौ भोक्तारः
मध्यम पुरुष भोक्तासि भोक्तास्थः भोक्तास्मः
उत्तम पुरुष भोक्तास्मि भोक्तास्वः भोक्तास्मः

4. भुज् धातु लृट् लकार (भविष्यत्, Second future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भोक्ष्यति भोक्ष्यतः भोक्ष्यन्ति
मध्यम पुरुष भोक्ष्यसि भोक्ष्यथः भोक्ष्यथ
उत्तम पुरुष भोक्ष्यामि भोक्ष्यावः भोक्ष्यामः

5. भुज् धातु लोट् लकार (अनुज्ञा, Imperative Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भुनक्तुः, भुङ्क्तात्, भुङ्क्ताम् भुङ्क्ताम् भुञ्जन्तु
मध्यम पुरुष भुङ्ग्धि, भुङ्क्तात्, भुङ्क्तम् भुङ्क्तम् भुङ्क्त
उत्तम पुरुष भुनजानि भुनजाव भुनजाम

6. भुज् धातु लङ् लकार (भूतकाल, Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभुनक्, ग अभुङ्क्ताम् अभुञ्जन्
मध्यम पुरुष अभुनक्, ग अभुङ्क्तम् अभुङ्क्त
उत्तम पुरुष अभुनजम् अभुञ्ज्व अभुञ्ज्म

7. भुज् धातु विधि लिङ् लकार (भूतकाल, Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भुञ्ज्यात् भुञ्ज्याताम् भुञ्ज्युः
मध्यम पुरुष भुञ्ज्याः भुञ्ज्यातम् भुञ्ज्यात
उत्तम पुरुष भुञ्ज्याम् भुञ्ज्याव भुञ्ज्याम

8. भुज् धातु आशीलिंङ् लकार (आशीर्वाद देना, Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भुज्यात् भुज्यास्ताम् भुज्यासुः
मध्यम पुरुष भुज्याः भुज्यास्तम् भुज्यास्त
उत्तम पुरुष भुज्यासम् भुज्यास्व भुज्यास्म

9. भुज् धातु लुङ् लकार (Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभौक्षीत् अभौक्ताम् अभौक्षुः
मध्यम पुरुष अभौक्षीः अभौक्तम् अभौक्त
उत्तम पुरुष अभौक्षम् अभौक्ष्व अभौक्ष्म

10. भुज् धातु लृङ् लकार (हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभोक्ष्यत् अभोक्ष्यताम् अभोक्ष्यन्
मध्यम पुरुष अभोक्ष्यः अभोक्ष्यतम् अभोक्ष्यत
उत्तम पुरुष अभोक्ष्यम् अभोक्ष्याव अभोक्ष्याम

कुछ प्रमुख Dhatu Roop के उदाहरण निम्नलिखित हैं:- अस् (अस्ति) धातु रूपभू (भव्) धातु रूपगम् धातु रूपपठ् धातु रूपदृश् धातु रूपपिव् धातु रूपपत् धातु रूपदा (ददाति) धातु रूपकृ (करना) धातु रूपलिख धातु रूपमिल धातु रूपनाम धातु रूपवद धातु रूपधाव धातु रूपहन धातु रूपहँस धातु रूपखाद धातु रूपरक्ष धातु रूप आदि कुछ महत्वपूर्ण धातु रूप हैं।

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *