भिद् (काटना, to break down) धातु के रूप – Bhid Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Bhid Dhatu

भिद् धातु (काटना, to break down, to separate): भिद् धातु उभयपदी रुधाधिगण धातु शब्द है। अतः Bhid Dhatu के Dhatu Roop की तरह भिद् जैसे सभी उभयपदी रुधाधिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, संस्कृत व्याकरण में भिद् धातु रूप का अति महत्व है।

भिद् धातु का गण (Conjugation): रुधाधिगण, अष्टं गण – Eighth Conjugation

भिद् का अर्थ: भिद् का अर्थ काटना, to break down, to separate होता है।

Bhid Ke Dhatu Roop in Sanskrit all lakar
Bhid Dhatu Roop

भिद् के धातु रूप (Dhatu Roop of Bhid) – परस्मैपदी

परस्मैपदी भिद् धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में भिद् धातु रूप (Bhid Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार भिद् धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिनत्ति भिन्तः भिन्दन्ति
मध्यम पुरुष भिनत्सि भिन्त्थः भिन्त्थ
उत्तम पुरुष भिनद्मि भिन्द्वः भिन्द्मः

2. लिट् लकार भिद् धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष बिभेद बिभिदतुः बिभिदुः
मध्यम पुरुष बिभेदिथ बिभिदथुः बिभिद
उत्तम पुरुष बिभेद बिभिदिव बिभिदिम

3. लुट् लकार भिद् धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भेत्ता भेत्तारौ भेत्तारः
मध्यम पुरुष भेत्तासि भेत्तास्थः भेत्तास्थ
उत्तम पुरुष भेत्तास्मि भेत्तास्वः भेत्तास्मः

4. लृट् लकार भिद् धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भेत्स्यति भेत्स्यतः भेत्स्यन्ति
मध्यम पुरुष भेत्स्यसि भेत्स्यथः भेत्स्यथ
उत्तम पुरुष भेत्स्यामि भेत्स्यावः भेत्स्यामः

5. लोट् लकार भिद् धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिनत्तु/भिन्तात् भिन्त्ताम् भिन्तन्तु
मध्यम पुरुष भिन्तात्/भिन्द्धि भिन्त्तम् भिन्त्त
उत्तम पुरुष भिनदानि भिनदाव भिनदाम

6. लङ् लकार भिद् धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभिनत् अभिन्त्ताम् अभिन्दन्
मध्यम पुरुष अभिनत्/अभिनः अभिन्त्तम् अभिन्त्त
उत्तम पुरुष अभिनदम् अभिन्द्व अभिन्द्म

7. विधिलिङ् लकार भिद् धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिन्द्यात् भिन्द्याताम् भिन्द्युः
मध्यम पुरुष भिन्द्याः भिन्द्यातम् भिन्द्यात
उत्तम पुरुष भिन्द्याम् भिन्द्याव भिन्द्याम

8. आशीर्लिङ् लकार भिद् धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिद्यात् भिद्यास्ताम् भिद्यासुः
मध्यम पुरुष भिद्याः भिद्यास्तम् भिद्यास्त
उत्तम पुरुष भिद्यासम् भिद्यास्व भिद्यास्म

9. लुङ् लकार भिद् धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभैत्सीत्/अभिदत् अभैत्ताम्/अभिदताम् अभैत्सुः/अभिदन्
मध्यम पुरुष अभैत्सीः/अभिदः अभैत्तम्/अभिदतम् अभैत्त/अभिदत
उत्तम पुरुष अभैत्सम्/अभिदम् अभैत्स्व/अभिदाव अभैत्स्म/अभिदाम

10. लृङ् लकार भिद् धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभेत्स्यत् अभेत्स्यताम् अभेत्स्यन्
मध्यम पुरुष अभेत्स्यः अभेत्स्यतम् अभेत्स्यत
उत्तम पुरुष अभेत्स्यम् अभेत्स्याव अभेत्स्याम

भिद् के धातु रूप (Dhatu Roop of Bhid) – आत्मनेपदी

आत्मनेपदी भिद् धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में भिद् धातु रूप (Bhid Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार भिद् धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिन्त्ते भिन्दाते भिन्दते
मध्यम पुरुष भिन्त्से भिन्दाथे भिन्द्ध्वे
उत्तम पुरुष भिन्दे भिन्द्वहे भिन्द्महे

2. लिट् लकार भिद् धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष बिभिदे बिभिदाते बिभिदिरे
मध्यम पुरुष बिभिदिषे बिभिदाथे बिभिदिध्वे
उत्तम पुरुष बिभिदे बिभिदिवहे बिभिदिमहे

3. लुट् लकार भिद् धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भेत्ता भेत्तारौ भेत्तारः
मध्यम पुरुष भेत्तासे भेत्तासाथे भेत्ताध्वे
उत्तम पुरुष भेत्ताहे भेत्तास्वहे भेत्तास्महे

4. लृट् लकार भिद् धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भेत्स्यते भेत्स्येते भेत्स्यन्ते
मध्यम पुरुष भेत्स्यसे भेत्स्येथे भेत्स्यध्वे
उत्तम पुरुष भेत्स्ये भेत्स्यावहे भेत्स्यामहे

5. लोट् लकार भिद् धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिन्त्ताम् भिन्दाताम् भिन्दताम्
मध्यम पुरुष भिन्त्स्व भिन्दाथाम् भिन्द्ध्वम्
उत्तम पुरुष भिन्दै भिनदावहै भिनदामहै

6. लङ् लकार भिद् धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभिन्त्त अभिन्दाताम् अभिन्दत
मध्यम पुरुष अभिन्त्थाः अभिन्दाथाम् अभिन्द्ध्वम्
उत्तम पुरुष अभिन्धि अभिन्द्वहि अभिन्द्महि

7. विधिलिङ् लकार भिद् धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भिन्दीत भिन्दीयाताम् भिन्दीरन्
मध्यम पुरुष भिन्दीथाः भिन्दीयाथाम् भिन्दीध्वम्
उत्तम पुरुष भिन्दीय भिन्दीवहि भिन्दीमहि

8. आशीर्लिङ् लकार भिद् धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष भित्सीष्ट भित्सीयास्ताम् भित्सीरन्
मध्यम पुरुष भित्सीष्ठाः भित्सीयास्थाम् भित्सीध्वम्
उत्तम पुरुष भित्सीय भित्सीवहि भित्सीमहि

9. लुङ् लकार भिद् धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभित्त अभित्साताम् अभित्सत
मध्यम पुरुष अभित्थाः अभित्साथाम् अभिद्ध्वम्/अभिद्द्ध्वम्
उत्तम पुरुष अभित्सि अभित्स्वहि अभित्स्महि

10. लृङ् लकार भिद् धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अभेत्स्यत अभेत्स्यताम् अभेत्स्यन्त
मध्यम पुरुष अभेत्स्यथाः अभेत्स्येथाम् अभेत्स्यध्वम्
उत्तम पुरुष अभेत्स्ये अभेत्स्यावहि अभेत्स्यामहि

संस्कृत में शब्द रूप देखने के लिए Shabd Roop पर क्लिक करें और नाम धातु रूप देखने के लिए Nam Dhatu Roop पर जायें।