मिल् (मिलना) धातु के रूप – Mil Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Mil Dhatu in Sanskrit

मिल् धातु (मिलना, प्राप्त होना, to get): संस्कृत व्याकरण में मिल् धातु तुदादिगण धातु शब्द है। अतः MIL Dhatu के Dhatu Roop की तरह मिल् जैसे सभी तुदादिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, जैसे- तुद्, क्षिप्, इष्, प्रछ, सिच् आदि।

मिल् धातु का गण (Conjugation): तुदादिगण (षष्ठम् गण – Sixth Conjugation).

मिल् का अर्थ: मिल् का अर्थ मिलना, to get होता है।

मिल् के धातु रूप (Dhatu Roop of MIL) – परस्मैपदी

मिल् धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में मिल् धातु रूप (Mil Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1 . मिल् धातु लट् लकार (वर्तमान काल, Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मिलति मिलतः मिलन्ति
मध्यम पुरुष मिलसि मिलथः मिलथ
उत्तम पुरुष मिलामि मिलावः मिलामः

2. मिल् धातु लृट् लकार (भविष्यत काल, Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मेलिष्यति मेलिष्यत: मेलिष्यन्ति
मध्यम पुरुष मेलिष्यसि मेलिष्यथ: मेलिष्यथ
उत्तम पुरुष मेलिष्यामि मेलिष्याव: मेलिष्याम:

3. मिल् धातु लङ् लकार (भूतकाल, Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अमिलत् अमिलताम् अमिलन्
मध्यम पुरुष अमिलः अमिलतम् अमिलत
उत्तम पुरुष अमिलम् अमिलाव अमिलाम

4. मिल् धातु लोट् लकार (आज्ञा के अर्थ में, Imperative Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मिलतु मिलताम् मिलन्तु
मध्यम पुरुष मिल मिलतम् मिलत
उत्तम पुरुष मिलानि मिलाव मिलाम

5. मिल् धातु विधिलिङ् लकार (चाहिए के अर्थ में, Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मिलेत् मिलेताम् मिलेयुः
मध्यम पुरुष मिलेः मिलेतम् मिलेत
उत्तम पुरुष मिलेयम् मिलेव मिलेम

6. मिल् धातु लुङ् लकार (सामान्य भूतकाल, Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अमेलीत् अमेलिष्टाम् अमेलिषुः
मध्यम पुरुष अमेलीः अमेलिष्टम् अमेलिष्ट
उत्तम पुरुष अमेलिषम् अमेलिष्व अमेलिष्म

7. मिल् धातु लिट् लकार (परोक्ष भूतकाल, Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मिमेल मिमिलतुः मिमिलुः
मध्यम पुरुष मिमेलिथ मिमिलथुः मिमिल
उत्तम पुरुष मिमेल मिमिलिव मिमिलिम

8. मिल् धातु लुट् लकार (अनद्यतन भविष्य काल, First Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मेलिता मेलितारौ मेलितार:
मध्यम पुरुष मेलितासि मेलितास्थ: मेलितास्थ
उत्तम पुरुष मेलितास्मि मेलितास्व: मेलितास्म:

9. मिल् धातु आशिर्लिङ् लकार (आशीर्वाद हेतु, Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष मिल्यात् मिल्यास्ताम् मिल्यासुः
मध्यम पुरुष मिल्याः मिल्यास्तम् मिल्यास्त
उत्तम पुरुष मिल्यासम् मिल्यास्व मिल्यास्म

10. मिल् धातु लृङ् लकार (हेतुहेतुमद् भविष्य काल, Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अमेलिष्यत् अमेलिष्यताम् अमेलिष्यन्
मध्यम पुरुष अमेलिष्यः अमेलिष्यतम् अमेलिष्यत
उत्तम पुरुष अमेलिष्यम् अमेलिष्याव अमेलिष्याम

संस्कृत में शब्द रूप देखने के लिए Shabd Roop पर क्लिक करें और नाम धातु रूप देखने के लिए Nam Dhatu Roop पर जायें।

कुछ प्रमुख Dhatu Roop के उदाहरण निम्नलिखित हैं:- अस् (अस्ति) धातु रूपभू (भव्) धातु रूपगम् धातु रूपपठ् धातु रूपदृश् धातु रूपपिव् धातु रूपपत् धातु रूपदा (ददाति) धातु रूपकृ (करना) धातु रूपलिख धातु रूपमिल धातु रूपनाम धातु रूपवद धातु रूपधाव धातु रूपहन धातु रूपहँस धातु रूपखाद धातु रूपरक्ष धातु रूप आदि कुछ महत्वपूर्ण धातु रूप हैं।

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *