छिद्र (काटना, छेद करना) धातु के रूप – Chhidra Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Chhidra Dhatu

छिद्र धातु (काटना, छेद करना, to cut): छिद्र धातु उभयपदी रुधाधिगण धातु शब्द है। अतः Chhidra Dhatu के Dhatu Roop की तरह छिद्र जैसे सभी उभयपदी रुधाधिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, संस्कृत व्याकरण में छिद्र धातु रूप का अति महत्व है।

छिद्र धातु का गण (Conjugation): रुधाधिगण, अष्टं गण – Eighth Conjugation

छिद्र का अर्थ: छिद्र का अर्थ काटना, to cut होता है।

Chhidra Ke Dhatu Roop in Sanskrit sabhi lakar
Chhidra Dhatu Roop

छिद्र के धातु रूप (Dhatu Roop of Chhidra) – परस्मैपदी

परस्मैपदी छिद्र धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में छिद्र धातु रूप (Chhidra Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार छिद्र धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिनत्ति छिन्त्तः छिन्दन्ति
मध्यम पुरुष छिनत्सि छिन्त्थः छिन्त्थ
उत्तम पुरुष छिनद्मि छिन्द्वः छिन्द्मः

2. लिट् लकार छिद्र धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष चिच्छेद चिच्छिदतुः चिच्छिदुः
मध्यम पुरुष चिच्छेदिथ चिच्छिदथुः चिच्छिद
उत्तम पुरुष चिच्छेद चिच्छिदिव चिच्छिदिम

3. लुट् लकार छिद्र धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छेत्ता छेत्तारौ छेत्तारः
मध्यम पुरुष छेत्तासि छेत्तास्थः छेत्तास्थ
उत्तम पुरुष छेत्तास्मि छेत्तास्वः छेत्तास्मः

4. लृट् लकार छिद्र धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छेत्स्यति छेत्स्यतः छेत्स्यन्ति
मध्यम पुरुष छेत्स्यसि छेत्स्यथः छेत्स्यथ
उत्तम पुरुष छेत्स्यामि छेत्स्यावः छेत्स्यामः

5. लोट् लकार छिद्र धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिनत्तु/छिन्त्तात् छिन्त्ताम् छिन्दन्तु
मध्यम पुरुष छिन्त्तात्/छिन्द्धि छिन्तम् छिन्त्त
उत्तम पुरुष छिनदानि छिनदाव छिनदाम

6. लङ् लकार छिद्र धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अच्छिनत् अच्छिन्त्ताम् अच्छिन्दन्
मध्यम पुरुष अच्छिनः/अच्छिनत् अच्छिन्त्तम् अच्छिन्त्त
उत्तम पुरुष अच्छिनदम् अच्छिन्द्व अच्छिन्द्म

7. विधिलिङ् लकार छिद्र धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिन्द्यात् छिन्द्याताम् छिन्द्युः
मध्यम पुरुष छिन्द्याः छिन्द्यातम् छिन्द्यात
उत्तम पुरुष छिन्द्याम् छिन्द्याव छिन्द्याम

8. आशीर्लिङ् लकार छिद्र धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिद्यात् छिद्यास्ताम् छिद्यासुः
मध्यम पुरुष छिद्याः छिद्यास्तम् छिद्यास्त
उत्तम पुरुष छिद्यासम् छिद्यास्व छिद्यास्म

9. लुङ् लकार छिद्र धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अच्छिदत्/अच्छैत्सीत् अच्छिदताम्/अच्छैत्ताम् अच्छिदन्/अच्छैत्सुः
मध्यम पुरुष अच्छिदः/अच्छैत्सीः अच्छिदतम्/अच्छैत्तम् अच्छिदत/अच्छैत्त
उत्तम पुरुष अच्छिदम्/अच्छैत्सम् अच्छिदाव/अच्छैत्स्व अच्छिदाम/अच्छैत्स्म

10. लृङ् लकार छिद्र धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अच्छेत्स्यत् अच्छेत्स्यताम् अच्छेत्स्यन्
मध्यम पुरुष अच्छेत्स्यः अच्छेत्स्यतम् अच्छेत्स्यत
उत्तम पुरुष अच्छेत्स्यम् अच्छेत्स्याव अच्छेत्स्याम

छिद्र के धातु रूप (Dhatu Roop of Chhidra) – आत्मनेपदी

आत्मनेपदी छिद्र धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में छिद्र धातु रूप (Chhidra Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार छिद्र धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिन्त्ते छिन्दाते छिन्दते
मध्यम पुरुष छिन्त्से छिन्दाथे छिन्द्ध्वे
उत्तम पुरुष छिन्दे छिन्द्वहे छिन्द्महे

2. लिट् लकार छिद्र धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष चिच्छिदे चिच्छिदाते चिच्छिदिरे
मध्यम पुरुष चिच्छिदिषे चिच्छिदाथे चिच्छिदिध्वे
उत्तम पुरुष चिच्छिदे चिच्छिदिवहे चिच्छिदिमहे

3. लुट् लकार छिद्र धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छेत्ता छेत्तारौ छेत्तारः
मध्यम पुरुष छेत्तासे छेत्तासाथे छेताध्वे
उत्तम पुरुष छेत्ताहे छेत्तास्वहे छेत्तास्महे

4. लृट् लकार छिद्र धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छेत्स्यते छेत्स्येते छेत्स्यन्ते
मध्यम पुरुष छेत्स्यसे छेत्स्येथे छेत्स्यध्वे
उत्तम पुरुष छेत्स्ये छेत्स्यावहे छेत्स्यामहे

5. लोट् लकार छिद्र धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिन्त्ताम् छिन्दाताम् छिन्दताम्
मध्यम पुरुष छिन्त्स्व छिन्दाथाम् छिन्द्ध्वम्
उत्तम पुरुष छिनदै छिनदावहै छिनदामहै

6. लङ् लकार छिद्र धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अच्छिन्त्त अच्छिन्दाताम् अच्छिन्दत
मध्यम पुरुष अच्छिन्त्थाः अच्छिन्दाथाम् अच्छिन्द्ध्वम्
उत्तम पुरुष अच्छिन्दि अच्छिन्द्वहि अच्छिन्द्महि

7. विधिलिङ् लकार छिद्र धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छिन्दीत छिन्दीयाताम् छिन्दीरन्
मध्यम पुरुष छिन्दीथाः छिन्दीयाथाम् छिन्दीध्वम्
उत्तम पुरुष छिन्दीय छिन्दीवहि छिन्दीमहि

8. आशीर्लिङ् लकार छिद्र धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष छित्सीष्ट छित्सीयास्ताम् छित्सीरन्
मध्यम पुरुष छित्सीष्ठाः छित्सीयास्थाम् छित्सीध्वम्
उत्तम पुरुष छित्सीय छित्सीवहि छित्सीमहि

9. लुङ् लकार छिद्र धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अच्छित्त अच्छित्साताम् अच्छित्सत
मध्यम पुरुष अच्छित्थाः अच्छित्साथाम् अच्छिद्ध्वम्
उत्तम पुरुष अच्छित्सि अच्छित्स्वहि अच्छित्स्महि

10. लृङ् लकार छिद्र धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अच्छेत्स्यत अच्छेत्स्येताम् अच्छेत्स्यन्त
मध्यम पुरुष अच्छेत्स्यथाः अच्छेत्स्येथाम् अच्छेत्स्यध्वम्
उत्तम पुरुष अच्छेत्स्ये अच्छेत्स्यावहि अच्छेत्स्यामहि

संस्कृत में शब्द रूप देखने के लिए Shabd Roop पर क्लिक करें और नाम धातु रूप देखने के लिए Nam Dhatu Roop पर जायें।

You may like these posts

इष् (इच्छा करना) धातु के रूप – Ish Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Ish Dhatu इष् धातु (इच्छा करना, to wish): इष् धातु तुदादिगण धातु शब्द है। अतः Ish Dhatu के Dhatu Roop की तरह इष् जैसे सभी तुदादिगण धातु के धातु रूप...Read more !

भी (डरना) धातु के रूप – Bhee Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Bhee Dhatu भी धातु (डरना, to be afraid): भी धातु ह्वादिगण धातु शब्द है। अतः Bhee Dhatu के Dhatu Roop की तरह भी जैसे सभी ह्वादिगण धातु के धातु रूप...Read more !

ब्रू (बोलना) धातु के रूप – Bru Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Bru Dhatu ब्रू धातु (बोलना, to speak): ब्रू धातु उभयपदी अदादिगणीय धातु शब्द है। अतः Bru Dhatu के Dhatu Roop की तरह ब्रू जैसे सभी उभयपदी अदादिगणीय धातु के धातु...Read more !