सु (स्नान करना) धातु के रूप – Su Dhatu Ke Dhatu Roop in Sanskrit

Su Dhatu Roop in Sanskrit

सु धातु (स्नान करना, to bath)संस्कृत व्याकरण में सु धातु स्वादिगण धातु शब्द है। अतः Su Dhatu के Dhatu Roop की तरह सु जैसे सभी स्वादिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, जैसे- श्रु, आप्, आदि। सु धातु उभयपदी है।

सु धातु का गण (Conjugation): स्वादिगण (पञ्चम् गण – Fifth Conjugation).

सु का अर्थ: सु का अर्थ स्नान करना, to bath होता है।

सु के धातु रूप (Dhatu Roop of Su) – परस्मैपदी

परस्मैपदी सु धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में सु धातु रूप (Su Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं-

1. सु धातु लट् लकार (Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुनोति सुनुतः सुन्वन्ति
मध्यम पुरुष सुनोसि सुनुथः सुनुथ
उत्तम पुरुष सुनोमि सुनुवः सुनुमः

2. सु धातु लृट् लकार (Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सोष्यति सोष्यत: सोष्यन्ति
मध्यम पुरुष सोष्यसि सोष्यथ: सोष्यथ
उत्तम पुरुष सोष्यामि सोष्याव: सोष्याम:

3. सु धातु लङ् लकार (Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष असुनोत् असुनुताम् असुन्वन्
मध्यम पुरुष असुनोः असुनुतम् असुनुत
उत्तम पुरुष असुनवम् असुनुव असुनुम

4. सु धातु लोट् लकार (अनुज्ञा, Imperative Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुनोतु सुनुताम् सुन्वन्तु
मध्यम पुरुष सुनु सुनुतम् सुनुत
उत्तम पुरुष सुनवानि सुनवाव सुनवाम

5. सु धातु विधिलिङ् लकार (चाहिए के अर्थ में, Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुनुयात् सुनुयाताम् सुनुया
मध्यम पुरुष सुनुयाः सुनुयातम् सुनुयात
उत्तम पुरुष सुनुयाम् सुनुयाव सुनुयाम

6. सु धातु लुङ् लकार (सामान्य भूतकाल, Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष असावीत् असाविष्टाम् असाविषुः
मध्यम पुरुष असावीः असाविष्टम् असाविष्ट
उत्तम पुरुष असाविषम् असाविष्व असाविष्म

7. सु धातु लिट् लकार (परोक्ष भूतकाल, Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुषाव सुषुवतुः सुषुवुः
मध्यम पुरुष सुषविथ सुषुवथुः सुषुव
उत्तम पुरुष सुषव सुषुविव सुषुविम

8. सु धातु लुट् लकार (अनद्यतन भविष्य काल, First Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सोता सोतारौ सोतार:
मध्यम पुरुष सोतासि सोतास्थ: सोतास्थ
उत्तम पुरुष सोतास्मि सोतास्व: सोतास्म:

9. सु धातु आशिर्लिङ् लकार (आशीर्वाद हेतु, Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सूयात् सूयास्ताम् सूयासुः
मध्यम पुरुष सूयाः सूयास्तम् सूयास्त
उत्तम पुरुष सूयासम् सूयास्व सूयास्म

10. सु धातु लृङ् लकार (हेतुहेतुमद् भविष्य काल, Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष असोष्यत् असोष्यताम् असोष्यन्
मध्यम पुरुष असोष्यः असोष्यतम् असोष्यत
उत्तम पुरुष असोष्यम् असोष्याव असोष्याम

सु धातु के रूप (Dhatu Roop of Su) – आत्मनेपदी

आत्मनेपदी सु धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में सु धातु रूप (Su Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं-

1. सु धातु लट् लकार (Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुनुते सुन्वाते सुन्वते
मध्यम पुरुष सुनुषे सुन्वाथे सुनुध्वे
उत्तम पुरुष सुन्वे सुनुवहे सुनुमहे

2. सु धातु लृट् लकार (Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सोष्यते सोष्येते सोष्यन्ते
मध्यम पुरुष सोष्यसे सोष्येथे सोष्यध्वे
उत्तम पुरुष सोष्ये सोष्यावहे सोष्यामहे

3. सु धातु लङ् लकार (Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष असुनुत असुन्वाताम् असुन्वत
मध्यम पुरुष असुनुथाः असुन्वाथाम् असुनुध्वम्
उत्तम पुरुष असुन्वि असुन्वहि असुन्महि

4. सु धातु लोट् लकार (अनुज्ञा, Imperative Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुनुताम् सुन्वाताम् सुन्वताम्
मध्यम पुरुष सुनुष्व सुन्वाथाम् सुनुध्वम्
उत्तम पुरुष सुनवै सुनवावहै सुनवामहै

5. सु धातु विधिलिङ् लकार (चाहिए के अर्थ में, Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुन्वीत सुन्वीयाताम् सुन्वीरन्
मध्यम पुरुष सुन्वीथाः सुन्वीयाथाम् सुन्वीध्वम्
उत्तम पुरुष सुन्वीय सुन्वीवहि सुन्वीमहि

6. सु धातु लुङ् लकार (सामान्य भूतकाल, Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष असोष्ट असोषाताम् असोषत
मध्यम पुरुष असोष्ठाः असोषाथाम् असोढ्वम्
उत्तम पुरुष असोषि असोष्वहि असोष्महि

7. सु धातु लिट् लकार (परोक्ष भूतकाल, Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सुषुवे सुषुवाते सुषुविरे
मध्यम पुरुष सुषुविषे सुषुवाथे सुषुविध्वे
उत्तम पुरुष सुषुवे सुषुविवहे सुषुविमहे

8. सु धातु लुट् लकार (अनद्यतन भविष्य काल, First Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सोता सोतारौ सोतार:
मध्यम पुरुष सोतासे सोतासाथे सोताध्वे
उत्तम पुरुष सोताहे सोतास्वहे सोतास्महे

9. सु धातु आशिर्लिङ् लकार (आशीर्वाद हेतु, Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष सोषीष्ट सोषीयास्ताम् सोषीरन्
मध्यम पुरुष सोषीष्ठाः सोषीयास्थाम् सोषीढ्वम्
उत्तम पुरुष सोषीय सोषीवहि सोषीमहि

10. सु धातु लृङ् लकार (हेतुहेतुमद् भविष्य काल, Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष असोष्यत असोष्येताम् असोष्यन्त
मध्यम पुरुष असोष्यथाः असोष्येथाम् असोष्यध्वम्
उत्तम पुरुष असोष्ये असोष्यावहि असोष्यामहि

कुछ प्रमुख Dhatu Roop के उदाहरण निम्नलिखित हैं:- अस् (अस्ति) धातु रूपभू (भव्) धातु रूपगम् धातु रूपपठ् धातु रूपदृश् धातु रूपपिव् धातु रूपपत् धातु रूपदा (ददाति) धातु रूपकृ (करना) धातु रूपलिख धातु रूपमिल धातु रूपनाम धातु रूपवद धातु रूपधाव धातु रूपहन धातु रूपहँस धातु रूपखाद धातु रूपरक्ष धातु रूप आदि कुछ महत्वपूर्ण धातु रूप हैं।

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *