चुर धातु (चुराना, to steal, to rob): चुर धातु चुरादिगण उभयपदी धातु शब्द है। अतः Chur Dhatu के Dhatu Roop की तरह चुर जैसे सभी उभयपदी चुरादिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, संस्कृत व्याकरण में चुर धातु रूप का अति महत्व है।
चुर धातु का गण (Conjugation): चुरादिगण, दशम् गण – Tenth Conjugation
चुर का अर्थ: चुर का अर्थ चुराना, to steal, to rob होता है।
चुर के धातु रूप (Dhatu Roop of Chur) – परस्मैपदी
परस्मैपदी चुर धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में चुर धातु रूप (Chur Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।
1. लट् लकार चुर धातु – वर्तमान काल
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयति
चोरयतः
चोरयन्ति
मध्यम पुरुष
चोरयसि
चोरयथः
चोरयथ
उत्तम पुरुष
चोरयामि
चोरयावः
चोरयामः
2. लिट् लकार चुर धातु – Past Perfect Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयामास/चोरयाम्बभूव/चोरयाञ्चकार
चोरयामासतुः/चोरयाञ्चक्रतुः/चोरयाम्बभूवतुः
चोरयामासुः/चोरयाञ्चक्रुः/चोरयाम्बभूवुः
मध्यम पुरुष
चोरयामासिथ/चोरयाञ्चकर्थ/चोरयाम्बभूविथ
चोरयामासथुः/चोरयाञ्चक्रथुः/चोरयाम्बभूवथुः
चोरयामास/चोरयाञ्चक्र/चोरयाम्बभूव
उत्तम पुरुष
चोरयामास/चोरयाम्बभूव/चोरयाञ्चकार
चोरयामासिव/चोरयाञ्चकृव/चोरयाम्बभूविव
चोरयामासिम/चोरयाञ्चकृम/चोरयाम्बभूविम
3. लुट् लकार चुर धातु – First Future Tense or Periphrastic
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयिता
चोरयितारौ
चोरयितारः
मध्यम पुरुष
चोरयितासि
चोरयितास्थः
चोरयितास्थ
उत्तम पुरुष
चोरयितास्मि
चोरयितास्वः
चोरयितास्मः
4. लृट् लकार चुर धातु – भविष्यत्, Second Future Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयिष्यति
चोरयिष्यतः
चोरयिष्यन्ति
मध्यम पुरुष
चोरयिष्यसि
चोरयिष्यथः
चोरयिष्यथ
उत्तम पुरुष
चोरयिष्यामि
चोरयिष्यावः
चोरयिष्यामः
5. लोट् लकार चुर धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयतात्/चोरयतु
चोरयताम्
चोरयन्तु
मध्यम पुरुष
चोरय/चोरयतात्
चोरयतम्
चोरयत
उत्तम पुरुष
चोरयाणि
चोरयाव
चोरयाम
6. लङ् लकार चुर धातु – भूतकाल, Past Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
अचोरयत्
अचोरयताम्
अचोरयन्
मध्यम पुरुष
अचोरयः
अचोरयतम्
अचोरयत
उत्तम पुरुष
अचोरयम्
अचोरयाव
अचोरयाम
7. विधिलिङ् लकार चुर धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयेत्
चोरयेताम्
चोरयेयुः
मध्यम पुरुष
चोरयेः
चोरयेतम्
चोरयेत
उत्तम पुरुष
चोरयेयम्
चोरयेव
चोरयेम
8. आशीर्लिङ् लकार चुर धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोर्यात्
चोर्यास्ताम्
चोर्यासुः
मध्यम पुरुष
चोर्याः
चोर्यास्तम्
चोर्यास्त
उत्तम पुरुष
चोर्यासम्
चोर्यास्व
चोर्यास्म
9. लुङ् लकार चुर धातु – Perfect Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
अचूचुरत्
अचूचुरताम्
अचूचुरन्
मध्यम पुरुष
अचूचुरः
अचूचुरतम्
अचूचुरत
उत्तम पुरुष
अचूचुरम्
अचूचुराव
अचूचुराम
10. लृङ् लकार चुर धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
अचोरयिष्यत्
अचोरयिष्यताम्
अचोरयिष्यन्
मध्यम पुरुष
अचोरयिष्यः
अचोरयिष्यतम्
अचोरयिष्यत
उत्तम पुरुष
अचोरयिष्यम्
अचोरयिष्याव
अचोरयिष्याम
चुर के धातु रूप (Dhatu Roop of Chur) – आत्मनेपदी
आत्मनेपदी चुर धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में चुर धातु रूप (Chur Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।
1. लट् लकार चुर धातु – वर्तमान काल
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयते
चोरयेते
चोरयन्ते
मध्यम पुरुष
चोरयसे
चोरयेथे
चोरयध्वे
उत्तम पुरुष
चोरये
चोरयावहे
चोरयामहे
2. लिट् लकार चुर धातु – Past Perfect Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयाञ्चक्रे
चोरयाञ्चक्राते
चोरयाञ्चक्रिरे
मध्यम पुरुष
चोरयाञ्चकृषे
चोरयाञ्चक्राथे
चोरयाञ्चकृढ्वे
उत्तम पुरुष
चोरयाञ्चक्रे
चोरयाञ्चकृवहे
चोरयाञ्चकृमहे
3. लुट् लकार चुर धातु – First Future Tense or Periphrastic
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयिता
चोरयितारौ
चोरयितारः
मध्यम पुरुष
चोरयितासे
चोरयितासाथे
चोरयिताध्वे
उत्तम पुरुष
चोरयिताहे
चोरयितास्वहे
चोरयितास्महे
4. लृट् लकार चुर धातु – भविष्यत्, Second Future Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयिष्यते
चोरयिष्येते
चोरयिष्यन्ते
मध्यम पुरुष
चोरयिष्यसे
चोरयिष्येथे
चोरयिष्यध्वे
उत्तम पुरुष
चोरयिष्ये
चोरयिष्यावहे
चोरयिष्यामहे
5. लोट् लकार चुर धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयताम्
चोरयेताम्
चोरयन्ताम्
मध्यम पुरुष
चोरयस्व
चोरयेथाम्
चोरयध्वम्
उत्तम पुरुष
चोरयै
चोरयावहै
चोरयामहै
6. लङ् लकार चुर धातु – भूतकाल, Past Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
अचोरयत
अचोरयेताम्
अचोरयन्त
मध्यम पुरुष
अचोरयथाः
अचोरयेथाम्
अचोरयध्वम्
उत्तम पुरुष
अचोरये
अचोरयावहि
अचोरयामहि
7. विधिलिङ् लकार चुर धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयेत
चोरयेयाताम्
चोरयेरन्
मध्यम पुरुष
चोरयेथाः
चोरयेयाथाम्
चोरयेध्वम्
उत्तम पुरुष
चोरयेय
चोरयेवहि
चोरयेमहि
8. आशीर्लिङ् लकार चुर धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
चोरयिषीष्ट
चोरयिषीयास्ताम्
चोरयिषीरन्
मध्यम पुरुष
चोरयिषीष्ठाः
चोरयिषीयास्थाम्
चोरयिषीध्वम्
उत्तम पुरुष
चोरयिषीय
चोरयिषीवहि
चोरयिषीमहि
9. लुङ् लकार चुर धातु – Perfect Tense
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
अचूचुरत
अचूचुरेताम्
अचूचुरन्त
मध्यम पुरुष
अचूचुरथाः
अचूचुरेथाम्
अचूचुरध्वम्
उत्तम पुरुष
अचूचुरे
अचूचुरावहि
अचूचुरामहि
10. लृङ् लकार चुर धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood
पुरुष
एकवचन
द्विवचन
बहुवचन
प्रथम पुरुष
अचोरयिष्यत
अचोरयिष्येताम्
अचोरयिष्यन्त
मध्यम पुरुष
अचोरयिष्यथाः
अचोरयिष्येथाम्
अचोरयिष्यध्वम्
उत्तम पुरुष
अचोरयिष्ये
अचोरयिष्यावहि
अचोरयिष्यामहि
संस्कृत में शब्द रूप देखने के लिए Shabd Roop पर क्लिक करें और नाम धातु रूप देखने के लिए Nam Dhatu Roop पर जायें।